Niveau 1: Primaire gegevens – het hoogste betrouwbaarheidsniveau
Dit is informatie die direct tijdens het onderzoek, de meting of de officiële verantwoording wordt gegenereerd: wetenschappelijke publicaties, overheidsstatistieken, open databases en instituutsrapporten. Deze vereisen methodologische verificatie, maar geven de gegevens niet opnieuw weer – ze produceren ze gewoon. Wanneer is een primaire bron betrouwbaar?
- Het onderzoek heeft een transparante methodologie;
- De gegevens worden op een verifieerbare manier gepubliceerd (archieven, DOI-links, staatsregister);
- Er is geen commerciële reden om de resultaten te verdraaien.
Niveau 2: Gezaghebbende professionele interpretaties
Experts analyseren primaire data: onderzoekers, academische commentatoren, gespecialiseerde journalisten, brancheanalisten. Dit is betrouwbaar, maar vereist een beoordeling van de competenties van de tolk.
Op dit niveau is het belangrijk om legitieme uitleg te onderscheiden van materiaal dat voor marketingdoeleinden is gemaakt. In de gokindustrie beweren platforms bijvoorbeeld vaak dat ze diensten aanbieden die het Cruks-register omzeilen. Daar is niets mis mee: dergelijke casino's opereren simpelweg onder een internationale licentie en hoeven zich niet te houden aan het verbod op het registreren van spelers via dit register. Daarom moeten interpretaties worden vergeleken met wettelijke documenten en officieel beleid. Om de geloofwaardigheid van een tolk te beoordelen:
- Controleer het profiel en de ervaring van de auteur;
- Zoek uit welke data ze citeren;
- Analyseer op commerciële vooringenomenheid.
Niveau 3: Secundaire analytische materialen
Dit omvat informatieaggregators, analytische reviews en media die meerdere bronnen combineren en hun eigen conclusies trekken. Goede analisten zijn zeer betrouwbaar, maar het genre zelf is vatbaar voor interpretatie en kan daarom fouten bevatten. Waarop te letten:
- Zijn er links naar primaire gegevens?
- Worden de onderzoeksdata vermeld?
- Komen de cijfers overeen met de originele rapporten?
Voorbeeld: Wanneer grote media economische analyses publiceren, gebruiken ze meestal gegevens van Eurostat of de Wereldbank – en dit is een hoge mate van betrouwbaarheid, mits de citaties correct zijn.
Niveau 4: Hervertellingen van nieuws zonder diepgaande analyse
Bij dit type nieuws herhaalt een journalist informatie zonder de oorspronkelijke bron te verifiëren. Het lijkt informatief, maar bevat in werkelijkheid slechts oppervlakkige feiten. Typische symptomen:
- gebrek aan bronvermeldingen;
- hervertelling van een persbericht zonder feitelijke verificatie;
- emotionele koppen die niet overeenkomen met de feiten;
- duplicatie van andere publicaties met kleine aanpassingen.
Dit niveau kan nuttig zijn als startpunt, maar niet als eindbron.
Niveau 5: Meningen en interpretaties zonder referenties
Blogs, columns, persoonlijke analytische notities – alles gebaseerd op de ervaring van de auteur, maar niet op data. Dit is niet per se slecht, maar een dergelijke bron mag niet zonder verdere verificatie worden gebruikt voor besluitvorming. Belangrijkste nadelen:
- De auteur kan expertise missen;
- Er bestaat een risico op verdraaiing van feiten ten behoeve van een emotioneel verhaal;
- Er is een gebrek aan externe bevestiging.
Om dergelijk materiaal te gebruiken, moet u altijd primaire bronnen of onderzoek zoeken die uw stelling kunnen ondersteunen.
Niveau 6: Navertellingen, geruchten en bloggercontent zonder feitencontrole
Het meest onbetrouwbare niveau is content die is gecreëerd zonder bronnen, referenties en een onvolledig begrip van het onderwerp. Helaas is het juist dit soort materiaal dat zich het vaakst viraal verspreidt. Belangrijke kenmerken:
- categorische beweringen zonder bewijs;
- ongeverifieerde cijfers;
- gebruik van populaire maar onjuiste vereenvoudigingen;
- links naar "anonieme insiderinformatie" of "vertrouwde bronnen".
Dit soort content moet altijd worden gecontroleerd met behulp van feitencontrolediensten, omgekeerd zoeken naar afbeeldingen en primaire databases.
